ในยุคที่ผู้บริโภคใส่ใจสุขภาพและสิ่งแวดล้อมมากขึ้น การเพาะปลูกแบบปลอดสารพิษจึงเป็นเทรนด์ที่ได้รับความนิยมอย่างต่อเนื่อง หนึ่งในเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้เกษตรกรบรรลุเป้าหมายนี้ได้คือ “ไตรโคเดอร์มา”ซึ่งเป็นเชื้อราชีวภาพที่มีประสิทธิภาพสูงในการควบคุมโรคพืชที่เกิดจากเชื้อราในดิน และที่สำคัญคือมันมีกลไกการออกฤทธิ์ที่ยาวนานและยั่งยืนกว่าการใช้สารเคมีสังเคราะห์อย่างเห็นได้ชัด กลไกการออกฤทธิ์ที่แตกต่างของไตรโคเดอร์ม่าและยาฆ่าเชื้อรา โดยยาเคมีฆ่าเชื้อราทั่วไปทำงานโดยการฆ่าเชื้อเป้าหมายในทันที (Knockdown Effect) ซึ่งให้ผลลัพธ์ที่รวดเร็ว แต่ผลกระทบจะคงอยู่เพียงชั่วคราว เมื่อเวลาผ่านไป สารเคมีจะสลายตัวและถูกชะล้างออกไป ทำให้เชื้อโรคสามารถกลับมาระบาดใหม่ได้อีก และที่ร้ายแรงกว่าคือการกระตุ้นให้เชื้อโรคพัฒนาการดื้อยาขึ้นมา ในทางกลับกันไตรโคเดอร์ม่ากลับมีกลไกการทำงานที่ซับซ้อนและหลากหลายทำให้การป้องกันได้ต่อเนื่องและยาวนาน ซึ่งกลไกการทำงานของไตรโคเดอร์ม่านั้นมี
1.การแก่งแย่งแข่งขัน ไตรโคเดอร์มาจะเข้ายึดพื้นที่บริเวณรากพืชและแหล่งอาหารในดินก่อนเชื้อโรค ทำให้เชื้อโรคไม่สามารถเจริญเติบโตหรือเข้าทำลายพืชได้ การที่ไตรโคเดอร์มาตั้งรกรากอยู่กับรากพืช (Colonization) จึงเป็นการป้องกันที่เกิดขึ้นตลอดช่วงการเจริญเติบโต
2.การเป็นปรสิต ไตรโคเดอร์มาบางสายพันธุ์จะสามารถเข้าพันรอบเส้นใยของเชื้อโรคที่เป็นศัตรู เช่น Rhizoctonia, Pythium, และ Fusarium จากนั้นจะปล่อยเอนไซม์ (เช่น ไคติเนส และกลูคาเนส) ออกมาเพื่อย่อยสลายผนังเซลล์และฆ่าเชื้อโรคโดยตรง
3.การกระตุ้นภูมิคุ้มกันพืช ไตรโคเดอร์มาสามารถสร้างสารบางชนิดที่ช่วยกระตุ้นให้พืชสร้างกลไกป้องกันตัวเอง (Induced Systemic Resistance - ISR) ทำให้พืชมีความแข็งแกร่งและต้านทานต่อการเข้าทำลายของเชื้อโรคได้ดีขึ้น ซึ่งเป็นการป้องกันเชิงระบบที่ครอบคลุมทั่วทั้งต้น และ เนื่องจากไตรโคเดอร์มาเป็นสิ่งมีชีวิต มันจึงไม่ได้เพียงแค่ฆ่าเชื้อโรคแล้วหายไป แต่ยังสามารถขยายจำนวนและดำรงชีวิตอยู่ในดินได้นาน ตราบใดที่มีความชื้นและอุณหภูมิที่เหมาะสม การใช้ไตรโคเดอร์มาอย่างสม่ำเสมอจึงเปรียบเสมือนการสร้างเกราะป้องกันทางชีวภาพให้แก่ระบบรากพืชอย่างต่อเนื่อง ต่างจากการฉีดยาเคมีที่ต้องทำซ้ำบ่อยครั้งเมื่อหมดฤทธิ์ข้อดีคือการลดความถี่ในการใช้สารเคมีและไม่ก่อให้เกิดการดื้อยาเนื่องจากกลไกการออกฤทธิ์ที่หลากหลายของไตรโคเดอร์มา ทำให้เชื้อโรคแทบจะเป็นไปไม่ได้เลยที่จะสร้างการดื้อต่อเชื้อราตัวนี้ได้ อัตราการใช้ไตรโคเดอร์ม่า 50 กรัม/น้ำ 20 ลิตร ผสมให้เขากันฉีดพ่นในช่วงเย็น
หากสนใจข้อมูลเพิ่มเติมหรือต้องการปรึกษาปัญหาด้านการเกษตรปลอดสารพิษ ติดต่อสอบถามได้ที่ https://thaigreenagro.com/
บทความโดย นางสาวธารหทัย จารุเกษตรพร
ตำแหน่งนักวิชาการเกษตร บริษัทไทยกรีนอะโกร
